ODTRUTKA NA OPTYMIZM - Peter Watts [recenzja]

Wydawnictwo: Mag
Tłumaczenie: Wojciech Próchniewicz
Liczba stron: 355
Gatunek: Science fiction, hard science fiction
Moja ocena: 5/6

Peter Watts to kanadyjski felietonista, eseista i pisarz science fiction, wielokrotnie nominowany do nagrody Locusa, Nebuli i Hugo - czyli tych najważniejszych dla tego gatunku. Z zawodu biolog morski, który wiele czerpie z nauki pisząc swoje książki, toteż jego literaturę najczęściej i najtrafniej klasyfikuje się jako hard science fiction. Ta mięsista warstwa naukowa zresztą jest widoczna w każdej powieści, z którą miałem do tej pory do czynienia. A z jego zawodem najbardziej chyba można powiązać trylogię ryfterów (przede wszystkim pierwszą część pt. "Rozgwiazda", która rozgrywa się w morskich głębinach i nota bene jest jedną z najbardziej klimatycznych, mrocznych i klaustrofobicznych powieści, jakie czytałem w życiu). 

Z książkami Wattsa znam się nie od dziś, bo przeczytałem już niemal wszystkie. Nie raz czytałem też felietony. I zawsze było to pisarstwo najwyższych lotów. Aczkolwiek nigdy nie sprawdziłem jeszcze żadnego z jego opowiadań, na ogół rozmieszczonych w różnych antologiach. Polski wydawca kilka lat temu wypuścił jego wyjątkowy zbiór (o tym, czemu wyjątkowy nieco poniżej), który trochę u mnie przeleżał na półce. Ale z uwagi na fakt pojawienia się jego najnowszej powieści (Poklatkowej rewolucji), którą chciałem przeczytać zaraz po premierze, a której niejako wstęp warty przeczytania najpierw ma miejsce w jednym z opowiadań znajdujących się w tym właśnie zbiorze, zdecydowałem się w końcu zabrać za całość. 

Odtrutka na optymizm to zbiór szesnastu (a nie siedemnastu, jak błędy widnieje na nocie wydawniczej z tyłu okładki) opowiadań science fiction, które po raz pierwszy zostały zebrane prawie w całości (poza jednym opowiadaniem, która nie ma większego znaczenia, bo jest początkiem innej powieści) dopiero przez polskiego wydawcę. I to jest ta wyjątkowość, o której wspomniałem, o czym też możemy dowiedzieć się ze wstępu Kanadyjczyka. Watts to autor dość mocno związany z naszym krajem. Jako jedyni mieliśmy okazję gościć go dwukrotnie w jednym roku i dla nas pisze systematycznie felietony ukazujące się w czasopiśmie Nowa Fantastyka, to też nie dziwi, że ten najbardziej wyczerpujący zbiór musiał wyjść po raz pierwszym właśnie w naszym kraju.

W przeważającej części swoich krótkich form autor wykorzystuje znane (czytaj klasyczne) teorie i elementy naukowe, które przedstawia na swój pomysłowy, inteligentny i świetny sposób. Nie ma mowy tutaj o żadnym powielaniu i ścisłym łączeniu żadnego z opowiadań z konkretnym tekstem innego autora. To, co jest Wattsa to jest jego, czyli zawsze wyjątkowe i niepodrabialne. Opowiadania o inteligentnych chmurach, miłych pedofilach, praniu mózgu, kochającej żonie, która na mężu robi wiwisekcję, superinteligentnym sprzęcie, zmiennokształtnych misjonarzach i wielu innych. Te pomysły nie zawsze są specjalnie odkrywcze czy poruszające, ale przeważnie bardzo wartościowe i często realistyczne. Nie każdy napisze tak dobry i realistyczny tekst o inteligentnej chmurze jak Watts. Jeden autor napisze o chmurach kompletnego gniota i kpinę zasługującą do zakwalifikowana literatury do najniższej klasy czy oceny, a u Kanadyjczyka to literatura, która jest melodią dla duszy.

Najbardziej reprezentatywnym dla tego zbioru, a zarazem jednym z najlepszych tekstów (i przy okazji uhonorowanym nagrodą Hugo) jest "Wyspa", która to właśnie jest tym opowiadaniem, przez które zdecydowałem się sięgnąć po ten zbiór. Opowiada o statku Eriophora, na którym ludzie budzą się na kilka dni, co kilkanaście lat i akcja dzieje się w momencie przebudzenia, kiedy dochodzi do kontaktu z nietypową i bardzo inteligentną formą życia. Drugie, zatytułowane "Cosie", powinno zainteresować i zachwycić fanów klasycznego już filmu Carpentera. Opowiada historię z perspektywy tego wyjątkowego i inteligentnego kosmity. Świetnych tekstów jest oczywiście więcej, ale nie ma sensu przybliżać, bo wystarczy stwierdzić z dużą pewnością, że każdy fan science fiction znajdzie tu coś dla siebie, a całym zbiorem raczej na pewno się nie zawiedzie. Niemal wszystkie z nich są w pewnym sensie pesymistyczne i przygnębiające - nie wiem, kto wymyślił taki tytuł dla tego zbioru, ale kapitalnie odzwierciedla charakter tych tekstów. 

Odtrutka na optymizm to literatura niełatwa, niejednoznaczna i wyciągająca wiele energii z czytelnika, ale jednocześnie bardzo wartościowa i dająca wiele satysfakcji, przyjemności i powodów do zadumy nad tym, co autor chciał przekazać w swoim dziele. Wattsa dołącza tym samym do bardzo wąskiego grona autorów, których prozę czyta mi się bardzo dobrze zarówno w krótkiej, jak i długiej formie. Świetne pojedyncze sentencje, które masowo można odnotowywać i cytować, niesamowite i intrygujące pomysły, żelazna podstawa naukowa i psychologiczne kreacje postaci sprawiają, że czytam z przyjemnością i poczuciem pewnego rozwoju. Polecam szczególnie czytelnikom szukającym wartościowej i kreatywnej literatury fantastycznej.