OKALECZONY BÓG - Steven Erikson [recenzja]

Tytuł oryginału: The Crippled God
Cykl: Malazańska Księga Poległych, tom: 10
Wydawnictwo: Mag
Liczba stron: 896
Gatunek: Fantasy, high fantasy
Moja ocena: 5+/6

Łowcy Kości i przyboczna Tavore liżą swoje rany po ogromnych stratach, jakie ponieśli w walce z K'Chain Nah'ruk. Gdyby nie kapral Chmura i sierżant Gesler, którzy dowodzili armią K'Chain Che'Malle i przyszli im z pomocą, pewnie zginęliby wszyscy malazańczycy. Ale oni nie zamierzają tego rozpamiętywać, opłakiwać strat i użalać się nad sobą, szybko przegrupowują siły i wraz z Letheryjczykami, Zgubańczykami, Bolkandyjczykami, Khundrylami i K'Chain Che'Malle ruszają wspólnie do Kolanse, gdzie staną naprzeciwko Forkrul Assailów, jeszcze potężniejszego wroga, i samych bogów, którzy chcą odzyskać utraconą przez siebie pozycję na tym świecie.

Gdzieś niedaleko Onos T'oolan, wódz wojenny Imassów i T'lan Imassów, gromadzi potężne szeregi wojowników, którzy również będą uczestniczyć w wielkiej wojnie zaraz obok swoich największych wrogów, pradawnych Jaghutów. Na ścieżce wojennej pojawią się także nienawidzący się Tiste Andie i Tiste Liosan, potężne plemiona Teblorów i Barghastów, Mappo Konus ciągle poszukujący swego przyjaciela Icariuma, który jest Złodziejem Życia niszczącym wszystko na swojej drodze, pradawne smoki oraz sami bogowie. Do jakich nieprawdopodobnych czynów dojdzie w Kolanse? Jak potężna jest pradawna rasa Forkrul Assailów, że muszą gromadzić się tak potężne zastępy wojowników tworzących rozmaite sojusze, żeby ich pokonać? Kim jest Okaleczony Bóg, którego ktoś zamierza uwolnić? I jak się to wszystko skończy?

Steve Rune Lundin, pięćdziesięciosześcioletni kanadyjski pisarz, bardziej znany jako Steven Erikson, który mieszka i tworzy w swojej ojczyźnie, zasłynął z 10-tomowego cyklu fantasy, a dokładnie high fantasy, które często porównywane jest z "Czarną Kompanią" kolegi po piórze - Glena Cooka. Malazańska Księga Poległych to jedno z największych dzieł gatunku, które jest nie tylko cyklem, ale częścią uniwersum Świata Malazańczyków, na które składa się jeszcze podcykl "Opowieści o Bauchelainie i Korbalu Broachu" (składający się z 7 części) i "Trylogia Kharkanas" (napisany pierwszy tom, drugi na ukończeniu, a trzeci w trakcie tworzenia).

Każdy kto chociażby zetknął się tylko z tym dziełem, czytając zaledwie 1 czy 2 tomy, zauważy od początku niesamowity ogrom, jakim cykl ten się charakteryzuje. Słowo MONUMENTALNY jest tutaj najlepszym zwrotem, i bynajmniej nie mam na myśli liczby tomów i stron (chociaż o tym zaraz też napiszę).  Monumentalna jest liczba postaci. Monumentalna jest liczba lokalizacji. Monumentalna liczba wydarzeń. (Samego okresu wydarzeń, kiedy te się toczą, nawet nie podejmowałbym się sprawdzać, ale pewne jest to, że toczą się na przestrzeni setki tysięcy lat). Monumentalne jest tutaj wszystko. Cykl ten jest tak bardzo rozbudowany, że aż prosi się o dopisanie wątków pobocznych do niektórych ras, postaci czy wydarzeń, co w międzyczasie Erikson zaczął już poniekąd robić (pisałem wyżej) i pewnie jeszcze długo będzie. Wydawnictwo Mag wprowadzając MKP po raz pierwszy na nasz rynek musiało przez to dzielić niemal wszystkie tomy na pół i wydawać osobno po 2, po minimum 500-600 stron. Najnowsze wydanie, szalenie ładne pod względem okładek (autorstwa Steve'a Stone'a ), zostało wydane w oryginalnej formie. Żeby pokazać Wam ogrom tego cyklu wypisałem podstawowe informacji i dołączyłem do tego liczby (w przybliżeniu), abyście uświadomili sobie z czym przyjdzie się Wam zmierzyć, jeśli podejmiecie się czytania MKP:

Liczba tomów: stare wydanie 18 , nowe 10 (powiedziałbym cegły, ale cegłami są książki Kinga, a od Erikson mam 10 pustaków stojących na półce)

Liczba stron: +/- 10 887 (stare wydanie), 8 259 (nowe wydanie, które mam i widzicie na zdjęciach)

Liczba nowych ras: naliczyłem 13 (Forkrul Assailowie, Imassowie, T'lan Imassowie, Teblorzy, Barghastowie, Jaghuci, K'Chain Che'Malle, K'Chain Nah'ruk, Trellowie, Tiste Andi, Tiste Edur, Tiste Liosan, Eleinty) 

Liczba map: też naliczyłem 13

Liczba postaci:  213 (liczyłem tylko te z Pyłu snów i Okaleczonego boga, czyli 9 i 10 tom)

Liczba wątków i czas akcji: nie do policzenia i jednoznacznego skonkretyzowania, a przynajmniej za ciężkie to na moją głowę.

Robi wrażenie? Ano robi. I nie sposób nie docenić tutaj wkładu tłumacza Michała Jakuszewskiego, który odpowiada za przełożenie wszystkich tomów. Wyobrażacie sobie tłumaczyć tę masę wszystkiego? Tą liczbę godzin spędzonych nad tym cyklem? Nerwów? Potu? Główkowania, o co chodziło autorowi i jak to przełożyć na polski? Ja nie. Szacunek i pokłony! 

U każdego, kto sięgnę po MKP na początku będzie on wywoływał sporą dezorientację, dlatego cykl nie jest dla mało cierpliwych. Zdecydowanie nie. Ja to w pierwszym tomie zdezorientowany byłem całkowicie. Dopiero w drugim się w tym jakoś odnalazłem. Ale jak już człowiek się zdecyduje i uprze, żeby czytać tego kolosa, to wsiąknie i to na maksa, bo Erikson tym dziełem zrewolucjonizował fantasy i zrobił to z takim rozmachem, że długo będzie trzeba czekać, aż ktoś go przebije. Jeśli myślicie, że Tolkien stworzył ogromny świat (który osobiście uwielbiam i podziwiam, a ogarnąć w pełni też nie potrafię, musiałbym to chyba wykuć na pamięć), że Cook stworzył masę postaci, a Martin mnóstwo wątków, to zweryfikujecie swoje poglądy natychmiastowo zaraz po sięgnięciu po Malazańską Księgę Poległych, od której albo się odbijecie, albo jej ulegniecie i czytać będziecie z zachwytem. 

Tak dla krótkiego porównania: U Tolkiena Elfy żyły kilkaset lat, a u Eriksona niektóre gatunki żyją setki tysięcy lat. U Cooka jest 30 postaci, a Eriksona 130. U Martina jest 5 różnych wątków?To nic, bo u Eriksona jest ich 15. I wcale nie przesadzam pisząc o tym! Chociaż sam autor przesadzał momentami szalenie, bo oprócz tego, że cykl charakteryzuje monumentalność, typowe jest też tutaj ciągłe zaskakiwanie przez autora na każdym kroku. Dlatego też często zmieniają się profile postaci, w tym sensie, że jeśli ktoś był na początku tym dobrym, to niedługo staje się złym, a jeśli jakaś postać była przez nas znienawidzona w tomie drugim, to w tomie 4 wkracza na dobrą ścieżkę i zaczynamy jej kibicować. Już pomijając w większym przybliżeniu fakt, że niektórzy z bohaterów giną, a ich rola wraz ze śmiercią wcale się nie kończy.

Bohaterowie to tak naprawdę osobna kwestia, którą też trzeba poruszyć. Przede wszystkim rasy. Pisałem, że nowych jest najpewniej trzynaście. Są to między innymi: Tiste Andie (dzieci ciemności - wysokie, czarne, mroczne), Tiste Liosan (dzieci światła -  przypominający średniowiecznych rycerzy o bladej skórze), Tiste Edur (dzieci cienia - szaroskórzy potomkowie zawziętych rolników) Imassowie i T''lan Imassowie (niesamowicie zwinne martwiaki, potrafiące przemienić się w pył i szybko przenieść w inne miejsce, żeby ponownie się zmaterializować do właściwej postaci), K'Chain Che'Malle i K'Chain Nah'ruk  (pradawne rasa przypominająca dwunogie jaszczurki z ostrzami zamiast dłoni) czy Teblorzy (chyba jakieś wzorowanie na Conanie, bo to istni barbarzyńcy o ogromnych rozmiarach i sile, której niewielu potrafi sprostać). 

Każda z tych ras jest osobno scharakteryzowana i przedstawiona na tyle wyraźnie, że można je bez problemu odróżnić. Różnej wielkości, różnej żywotności, różne tradycje i historia. Możecie sobie większość z nich zobaczyć na załączonym foto powyżej. To tylko oczywiście nowe rasy. Są też znane, no jasne, że tak! Ludzie (podzieleni na wiele plemion, w tym malazańczycy), bogowie (inaczej Ascendenty, których jest w pierony), magowie, smoki, demony. Wszystkie te nowe i znane już rasy mają swoich najważniejszych przedstawicieli i najistotniejszych dla cyklu bohaterów, którzy wyróżniają się na tle innych i ich uwielbiamy albo nienawidzimy, śmiejemy się z nimi lub płaczemy, przeżywamy ich losy albo totalnie olewamy. Ja sam wymieniłbym co najmniej 10 postaci, którym kibicowałem i czekałem na dalsze losy. Typowe jest dla nich jeszcze jedno - i tu też daje o sobie znać przesadyzm i ciągłe zaskakiwanie Eriksona. Mianowicie chodzi o sprawność fizyczną tych postaci. Jeśli natykacie się na bohatera, który niczym Bruce Lee roznosi 10 przeciwników w minutę, to nie myślcie, że jest on nie do pokonania, bo za 100 stron stanie mu na drodze przeciwnik, który rozniesie go w 10 sekund, a tego z kolei za 2 tomy może dopaść  ktoś inny, kto jednym uderzeniem pośle go w zaświaty! 

Podejmując się czytania cyklu musicie być też świadomi, że cała Malazańska Księga Poległy to przede wszystkim jedna wielka wojna. Na niej się wszystko opiera. Od samego początku aż do ostatniej strony. Z tym wiąże się jeszcze jedna typowa charakterystyka w tym dziele. Jeśli liczycie na baśniowe rozweselone elfy i krasnoludy albo malownicze i piękne miasteczko przypominające Rivendell, gdzie każdy chciałbym się dostać, to muszę Was rozczarować, ale nic takiego tutaj nie dostaniecie, dlatego że charakterystyczna jest tutaj wszędobylska ponurość, pesymizm i mrok. Nie myślcie sobie, że jest to cykl dla ponuraków, smutasów i trzeba mieć w zasięgu zapas chusteczek. Nie, nie! Humorystycznych wydarzeń czy dialogów jest tutaj całkiem sporo, i miłość jest, i przyjaźń, honor, braterstwo, i inne pozytywne aspekty życia ludzkiego. Jednakże są one tą ponurością, pesymizmem i mrokiem mocno przykryte, jak stary zakurzony mebel, który leży gdzieś na strychu i straszy swoim widokiem, dopóki ktoś go nie przetrze albo nie odnowi. 

Jak wygląda przy tej mnogości wszystkiego sama fabuła i tempo akcji? Fabuła jest logiczna i spójna, jeśli tylko czyta się z pełną uwagą. Liczba wątków może przyprawić o zawrót głowy, ale ani przez moment nie przeszło mi przez myśl, że autor się w tym pogubił, bo pisze tak pewnie i wyraźnie, że czytelnik mu ufa i daje prowadzić się za rękę jak dziecko, które idzie z tatą na spacer i po drodze wskazuje ciągle palcem na wszystko co go fascynuje, a tatuś wyjaśnia co to jest. Jeśli chodzi o tempo akcji to możecie się domyślić, że nie pędzi ono na łeb na szyję. Owszem są walki, pojedynki, sceny i wydarzenia, które tocząc się bardzo szybko przez kilka lub kilkanaście kartek, ale przy takiej liczbie stron nie można było uniknąć momentami ciągnącej się niczym ślimak fabuły. Ale trzeba też przecież spiskować, snuć krótko- i dalekosiężne plany, wracać pamięcią wstecz, żeby wyjaśnić aktualny stan rzeczy, z czego wynika to, a z czego tamto, czy po prostu opisywać świat wokół bohaterów. Sam autor pisze momentami jak filozof i posługuje się też ładnym poetycznym językiem, żeby coś tam głębiej przemyśleć, albo coś tam mało istotnego ładnie przedstawić. To jest normalne, dlatego ten cykl wymaga dużo czasu i skupienia, mnóstwo ich obu, i nie jest dla niecierpliwych czytelników.

Mój kolega, który mnie zachęcił do sięgnięcia po ten cykl blisko 4 lata temu (tyle też mniej więcej czytałem, bo od lipca 2012), mówił mi wtedy - oczywiście rozemocjonowany jaka Malazańska Księga Poległych jest wspaniała i cudowna - że czyta ten cykl tylko... wybierając się za tą drugą potrzebą do ubikacji...Przysięgam, że nie kłamię!! Nie mam już z nim kontaktu, żeby zapytać, czy sobie ze mnie wtedy autentycznie żartował, czy ma na tyłku odciski albo wyraźnie odbitą deskę od tego siedzenia, ale uwierzcie mi, że musiałbym tam przesiadywać ciągle, bo MKP pożera wiele czasu, równie wiele, jak wiele daje przyjemności i satysfakcji z jej przeczytania, i wciąga niemiłosiernie! Myślę, że dałem Wam dość wyraźny obraz tego, co was czeka, jeśli pomyślicie o przeczytaniu tego dziesięciotomowego dzieła Eriksona.  Rozpisałem się troszeczkę, ale jeśli przeczytaliście cierpliwie całą tą recenzję, jesteście zafascynowani ogromem tego wszystkiego i przeszło wam przez myśl, żeby się za to zabrać, to wydaje mi się, że dacie radę z tym fascynującym fantasy Kanadyjczyka. Weźcie zatem wszystko co potrzeba, aby wypłynąć i przetrwać na tym oceanie wszystkiego, który będzie was zalewał i zalewał, a tylko od waszej wytrwałości i ogromnej chęci przetrwania zależeć będzie, czy zaleje was na dobre i zejdziecie na dno, z którego się nie podniesiecie, czy poharatani, wykończeni i na skraju upadku płynąć będziecie uparcie do końca. Na drugim brzegu spotkacie mnie, który już tę drogę przebył, a teraz cierpliwie czekać będzie na was, żeby pogratulować, poklepać po ramieniu i wysłuchać, co macie do powiedzenia na temat tej historii. ;)

 Malazańska Księga Poległych:

1. Ogrody księżyca (recenzja)
2. Bramy domu umarłych (recenzja)
3. Wspomnienie lodu (recenzja)
4. Dom łańcuchów (recenzja)
5. Przypływy nocy (recenzja)
6. Łowcy kości (recenzja)
7. Wicher śmierci (recenzja)
8. Myto ogarów (recenzja)
9. Pył snów (recenzja)
10. Okaleczony Bóg (recenzja)

 Książka przeczytana w ramach wyzwania: